Ciągnie wiedźmę do lasu

W pewnej wieży mieszka Smok, który porywa dziewczęta. Żadnej nie pożera – po dziesięciu latach opuszczają one dolinę bogatsze i ładniejsze, niż były; nie wracają już do domu. Historia wciąż się powtarza. Mieszkańcy nie protestują, bo Smok broni ich przed Borem. Spodziewają się, że następną ofiarą zostanie Kasia, równie niezwykła, co poprzedniczki, czarodziej chwyta jednak niezdarną, wiecznie umorusaną Agnieszkę i znika, nim zdążą się pożegnać.

Novik opisuje przyjaźń kolczastą i piękną jak róża, więź rozkwitającą mimo niepogody. Dwie dziewczyny – jedna wytypowana przez sąsiadów, druga wybrana przez Smoka – bawią się w cieniu złowrogich drzew. Owszem, Kasia czasem się gniewa, Agnieszka zaś jej zazdrości, ale gdy nadchodzą wilki, bohaterki współpracują. Razem walczą i wygrywają.

Smocze wybranki, wychowane wśród polnych kwiatów, wychodzą z wieży odmienione. Noszą zbyt cenne suknie i znają zbyt długie słowa. Kiedy spacerują, przytulne niegdyś chatki okazują się zaryglowane; nie ma tu miejsca dla obcych. Ludzie uważają Agnieszkę za czarownicę pozbawioną codziennych trosk, nie członkinię społeczności.

Ten, kto wejdzie do Boru, już nie wróci (chyba że coś przejmie jego ciało i zaatakuje bliskich). Sosny w szyszkowych koronach prześladują wędrowców. Nieopodal rzeki zwanej Wrzecionem błąkają się Jaś i Małgosia, a dzielna Wasylisa spotyka Babę Jagę. Świerki zastawiają pułapki na nieostrożne pasterki, włóczykije wykradają dzieci, by zwabić rodziców. Między drzewami można się zagubić i – niczym baśniowe sieroty – odnaleźć.

Smok, choć złośliwy (nieśmiertelni czarnoksiężnicy patrzą, jak wszyscy wokół więdną, i zapominają o delikatności), ochrania poddanych. Magia u Novik łączy się z muzyką. Czarodzieje postępują według ustalonych zasad, podczas gdy czarownice nigdy nie wyśpiewują dwa razy tego samego zaklęcia. Jeśli zdania wydają się niewłaściwie, przestawiają wyrazy, omijają lub zniekształcają którąś sylabę. Nucą (matczyna kołysanka dodaje im sił).

Sąsiedzka wojna trwa, odkąd Wasyl, rusjański książę, wywiózł Hannę, królową Polnii. (Nie tylko nazwy królestw – Polnia, Rusja, Namib – brzmią znajomo: Agnieszka podąża śladami Baby Jagi, władca przechowuje welon świętej Jadwigi). Nie wiadomo, czy była to prawdziwa i wzajemna miłość, czy rozmyślna zniewaga. Lata płyną, lecz szlachetne oburzenie nie mija.

Zarażony mężczyzna rechocze, aż strach ogarnia jego żonę. Bitwa przypomina rzeź; krew tryska z ran, odcięte głowy toczą się po ziemi. Dowódcy wydają rozkazy, nie zastanawiając się nad konsekwencjami pochopnych decyzji. Bezimienni żołnierze strzelają. Albo zginą (martwych obsiądą stada wron), albo przeżyją i się rozpiją.

Baśniowe postacie nabierają rumieńców. Książę Marek jest jednocześnie odważnym wojownikiem, chłopcem dorastającym bez matki i gwałcicielem (nawet nie bierze pod uwagę odmowy). Nieufny, opryskliwy Smok lekceważy wieśniaków, którym pomaga, wyśmiewa też własną uczennicę. Złotowłose panny (dawniej ofiary, teraz obrończynie) doskonale władają mieczem. Sokół, wyrachowany mag polityk, zjednuje sobie zwycięzców.

Magnaci oskarżają, nie usłyszawszy wyjaśnień. Gardzą służącymi. Damy całymi dniami plotkują i upokarzają nowicjuszki. Przyjaźnie stanowią element dworskiej gry, nie są więc trwałe. Okrutnym, zdradzieckim arystokratom pisarka przeciwstawia solidarnych chłopów. Mieszkańcy doliny jednoczą się w obliczu głodu i zagrożenia. Smocze wybranki zostawiają swoim następczyniom krzepiące liściki.

Księgi, również te małe i zakurzone, przydają się czarodziejom (Smok, właściciel okazałej biblioteczki, oraz Ballo najwięcej czytają). Niebezpieczne woluminy leżą ukryte, usidlają bowiem niedoświadczonych praktykantów. Bestiariusze niby jabłka zatruwają umysł.

Pieśni kłamią i dają nadzieję. Zdolną czarownicę przedstawiają jako brzydką, straszliwą wiedźmę, a zakochanego młodzieńca jako łotra. Poeci wychwalają herosa (nie wspominają, ilu towarzyszy stracił), przekonują, że każdego można uratować. Potwory nie przyjdą, nie dziś. Novik śpiewa i nie śpiewa, coś przemilcza, kogoś zniesławia, niespiesznie snuje opowieść, pozwalając czytelni(cz)kom przytupywać do taktu.

Naomi Novik, Wybrana, z angielskiego przełożył Zbigniew Królicki, s. 510, Rebis, Poznań 2015