Requiem dla smoka

Zamknij oczy i wysłuchaj smoczego koncertu: dworskich plotek, nagłych, złowieszczych pomruków (trzeba znać mootyę, by je zrozumieć), flecistki władającej cudzymi uczuciami, ballady o kochankach, którzy nie uciekli, i rycerzach, którzy się zestarzeli, chichotu księżniczek lub płaczu odmieńców, wieczornych modlitw lub przekleństw, jakie wykrzykują Synowie świętego Ogdy, d-mollując zegary.

Wydaje się, że czterdziestoletni pokój między ludźmi i smokami dobiegł końca, gdy księciu Rufusowi odgryziono głowę. Morderstwo roznieca wzajemną nieufność. Sprawcą jest bez wątpienia bestia, ale czy skrzydlata? Rozpoczyna się polowanie na domniemanych winowajców – kilkunastu mężczyzn atakuje saarantrasa; rozwścieczony tłum wyje i kąsa niczym wilk. Synowie świętego Ogdy organizują zamieszki, a rycerze opuszczają jaskinie, gotowi znów przywdziać ognioodporne zbroje.

(Smok nie śpi, bo liczy monety w swoim skarbcu. Nie śpi, więc nie śni. Spiskuje przeciwko rzekomym sojusznikom, udaje sprzymierzeńca i czeka: wiecznie głodny, wiecznie zły. Czeka, aż wszyscy mu uwierzą. Kto raz pożre człowieka, zapamięta jego smak).

Muzyka napędza fabułę i łączy bohaterki (Serafina zaprzyjaźnia się z księżniczką Glisseldą, ucząc ją gry na klawesynie). Instrumenty (m.in. flet, oud, dudy, szałamaja), rozpieszczane przez właścicieli i kompozytorów, ożywają – dostrzegłszy Larsa, megaharmonia radośnie odsłania klawiaturę zębów. Dźwięk kształtuje rzeczywistość. Katedra świętej Gobnait rozrasta się, kiedy rozbrzmiewa pieśnią, i maleje, kiedy zapada cisza.

(Smok nie śpiewa, bo nie potrafi. Gardło mu zachrypło od dymu. Choćby się starał, choćby osiągnął techniczną doskonałość, nikogo nie zachwyci. Marzenia zachwycają, a potwór nie marzy. Nie lata z głową w chmurach, tylko wypatruje kolejnej ofiary).

Serafinie, córce adwokata i saarantraski, zbyt ludzkiej, by zrozumiały ją smoki, i zbyt smoczej, by zaakceptowali ją ludzie, dokucza samotność. Związki międzygatunkowe są zakazane (winnym grozi śmierć albo wygnanie), bohaterka ukrywa zatem prawdę. Nienawidzi swojego ciała; gdyby mogła, nożem wycięłaby łuski. Autorka pochyla się nad rozmaitymi wyrzutkami. Mieszkańcy Goreddu wyśmiewają daanitów (czyli homoseksualistów) i nie wpuszczają smoków do gospody.

(Smok nie płacze, bo nie cierpi. Cierpią jedynie istoty obdarzone duszą. Bestia jej nie posiada, nie ma nawet serca, inaczej nie byłaby bestią. Łuski zobojętniają na wszystko: dotyk, cios, wiatr. Pozostaje jedynie głód. Żołądek tak wielki, że zastępuje serce).

Smok u Hartman wykluwa się z europejskich mitów i legend. Gromadzi skarby (złoto lub wiedzę), zionie ogniem. Ceni ard, porządek. Opuszczając ojczyznę, przyjmuje – mimo licznych zagrożeń, wśród których znajduje się miłość – ludzką postać (saarantras). Quigutle, pomniejsze smoki, się nie przeobrażają. Żebrzą i jedzą odpadki. Budują też skomplikowane urządzenia. Quigowo, dzielnica quigów, przypomina więzienie zamykane po zmroku.

(Smok nie kocha, bo jest potworem. Gdzie się nie zjawi, tam sieje zniszczenie. Nic dziwnego: pazurom trzeba drapać, zębom – gryźć. Smok to urodzony łowca; nie dla niego romanse. Jeśli się zakocha, nie chce już być smokiem).

Serafina (narratorka) i Lucian (książę bękart), oboje wnikliwi, prowadzą śledztwo. Sympatię wzbudzają również Orma, mól książkowy, księżniczka Glisselda, ogromny Lars, dudziarz i wynalazca, tancerz Abdo oraz Linn, zmarła matka Serafiny (poznawana dzięki wspomnieniom). Konstruując postacie, autorka unika niektórych stereotypów: macocha nie maltretuje pasierbicy, księżniczka, choć rozchichotana, podejmuje rozsądne decyzje, a damy dworu ją wspierają.

(Smok nie żartuje, bo nic go nie bawi. Szczęśliwi ludzie się śmieją, szczęśliwe potwory nie istnieją. Zmiana kształtu nie pomaga. Saarantras żyje wśród mieszkańców Goreddu, ale i tak nie rozumie dowcipów. Czego nie rozumie, nienawidzi).

Gdy przybywa kłopotów, poddani zwracają się do świętych. Capiti opiekuje się uczonymi, Masha i Daan, kochankowie, bronią daanitów, Clare sprzyja dociekliwym, Ogdo, patron rycerzy, faworyzuje wojowników. Wyznawcy chętnie oglądają dramaty wystawiane podczas świąt i uzupełniają wizerunki swoich ulubieńców. Jednego obdarzają dodatkową nogą, drugiego zaś rojem błogosławionych pszczół.

(Smok się nie modli, bo nie ma duszy. Wielbi liczbę: ofiar, monet, zwycięstw. Człowiek wierzy w świętych i w słuszność własnych przekonań. Rogata bestia uosabia zło – równie straszliwe, co nieznane. Zło zawsze zwalcza dobro i zawsze przegrywa).

Rachel Hartman, Serafina, z angielskiego przełożyła Anna Studniarek, s. 474, MAG, Warszawa 2014