Czy widelec może być zakładką?

Wszystko, co w momencie przerwania lektury znajduje się pod ręką czytelnika, może stać się zakładką: bilet, wizytówka, ulotka, kartka wyrwana z zeszytu, koperta, chusteczka, haftowana serwetka. Wszedłszy pewnego razu do kuchni, zobaczyłam widelec wystający z Mankella, którego mama niedawno wypożyczyła z biblioteki. Jestem pewna, że i wy bylibyście w stanie podać parę równie niecodziennych przykładów.

Kiedy zakładka zostaje dziełem sztuki? Pomysły artystów zdają się nie mieć końca. Nogi albo dłonie wystające spomiędzy kartek, owady chodzące po stronach (ręka w górę, kto by się bał takiego stawonoga?), źdźbła trawy. Zobaczcie sami! Niektóre utwory (np. Robin Hood) doczekały się zakładek nie tylko nawiązujących do treści, ale i utrzymanych w stylu, w jakim wykonano okładkę.

A ponieważ da się je ozdobić, z całą pewnością można też sprzedać. Podobno Steven Spielberg zapytał kiedyś, czemu miałby płacić dolara za zakładkę, skoro w tej roli doskonale sprawdza się sam dolar. Nie trzeba długo wędrować po forach internetowych, by przekonać się, ile osób nie zgadza się ze zdaniem słynnego reżysera. Jedni najchętniej dołożyliby wspomnianego dolara do reszty oszczędności i kupili za to nową książkę, inni natomiast obawiają się, że jakiś bystry przechodzień spróbowałby go ukraść.

Po co nam zakładki? Popytałam znajomych i okazuje się, że nawet tacy, co na ogół nie czytają powieści, mają w domu kilka(naście) zakładek. Chyba zwyczajnie lubimy otaczać się ładnymi przedmiotami, lubimy je gromadzić i podziwiać. Filatelistom śnią się po nocach znaczki pocztowe, wielbiciele breloczków z kolei przywożą wisiorki z każdej podróży. Wspólną cechą podobnych entuzjastów wydaje się stosunek do powstającej powoli kolekcji. Dbają o nią, segregują egzemplarze, a nawet piszą wiersze na ich cześć (zainteresowanych zapraszam na tę stronę).

Idąc na zakupy, nie należy się martwić – zakładki, w przeciwieństwie do większości książek, przeważnie są tanie. Sprzedawcy nawołują, aby wyrzucić stare bilety parkingowe i zaopatrzyć się w zakładki z prawdziwego zdarzenia. W sklepach z pamiątkami miliony misternie wykonanych wstążek lub tekturowych Potterów (kto powiedział, że zakładka nie może wziąć udziału w promocji?) czekają na swoich nabywców.

Eleganckie (a zarazem droższe) książki wyróżniają się twardą oprawą i wszytą zakładką w postaci tasiemki. Dawniej nie należało to do wyjątków – dopiero w połowie dziewiętnastego wieku upowszechniły się zakładki będące samodzielnymi przedmiotami, najpierw wykonane z jedwabiu, kilkadziesiąt lat później również z papieru. Dziś, jak wiadomo, nie brakuje materiałów. Drewniane czy aluminiowe, srebrne, złote czy z kości słoniowej, wszystkie spełniają swoje zadanie.

No właśnie, jaką funkcję pełnią zakładki? Wspomagają pamieć i cieszą oczy. Ponadto, chronią przed trwałym wykrzywieniem grzbietu, jakim grozi odkładanie otwartej książki w momencie przerwania lektury. Na zakładkach, zwłaszcza tych papierowych, można umieścić optymistyczny (albo i nie) cytat, hasło reklamowe czy dowolne zdjęcie. Jakieś inne pomysły? Stanowią śmiercionośną broń na komary?

Historia zakładki jest nierozerwalnie związana z historią książki. Popularność i dostępność tej ostatniej w oczywisty sposób wpływa na produkcję zakładek. Już na początku dwudziestego wieku zostały miejscem reklamy i propagandy wojennej. Teraz są wykorzystywane w kampaniach społecznych, akcjach promujących czytelnictwo, nawołujących młodszych miłośników literatury do zachowania spokoju w bibliotece i wielu, wielu innych. 

Jeśli mnie lepiej znacie, wiecie, że rzadko korzystam z zakładek, zamiast tego zapamiętuję stronę, na której skończyłam czytać. Zanim zapytacie, skąd zatem wzięły się przedmioty widoczne na załączonych zdjęciach, wyjaśnię: to prezenty od przyjaciół internetowych (raz jeszcze wam dziękuję!). Jestem szczęściarą: niemal każda wymiana książkowa – a wymieniam się naprawdę często – przynosi mi takie upominki.

Odnaleźliście kiedyś zakładkę w powieści wypożyczonej z biblioteki? Starą listę zakupów albo świstek zapełniony postanowieniami noworocznymi? W pobliskiej bibliotece wisi kartka z informacją, że powinno się oddawać rzeczy znalezione w książkach. Kiedy spomiędzy stron wypadła legitymacja, natychmiast ją odniosłam, prywatne (ale nie intymne) liściki jednak wolałabym zachować. Są jak notatki – notatki, nie bazgroły uniemożliwiające lekturę! – zostawione na marginesach, odcisk dłoni wcześniejszego czytelnika.

Tak sobie myślę, że najlepsze zakładki mają swoje własne historie. Przywołują na myśl dawnych właścicieli, przyjaciół i znajomych. Może też przypominają o jakichś wydarzeniach. Lisa widocznego po prawej dostałam od M., którą poznałam na forum poświęconym Harry'emu Potterowi. Po dwóch latach przestała się tam udzielać, nie odpowiadała na maile. Pogodziłam się w końcu z jej zniknięciem. Rok później kurier przyniósł mi tajemniczą paczkę: zawierała książkę, rudego lisa i życzenia urodzinowe.