Astrid, nasza Astrid

Astrid, córka gawędziarza, spisuje rodzinne historie. Astrid z Bullerbyn nigdy nie dorasta. Astrid Lwie Serce walczy w imieniu dzieci i zwierząt. Choć dostaje niemal sto pięćdziesiąt listów tygodniowo, stara się – podobnie jak Tove Jansson – odpowiadać najmłodszym czytelni(cz)kom. Astrid Pończoszanka łazi po drzewach; dziewczynki i stare baby niczego się nie boją.

Astrid, córka gawędziarza

Astrid (1907-2002) wywodzi się z rodu gawędziarzy. Rodzice (Hanna i Samuel August Ericssonowie), zanim wzięli ślub, wymieniali listy miłosne. Ojciec często wspominał swoją młodość (miał świetną pamięć), a babcia Ida straszyła wnuki niezwykłymi opowieściami o duchach i mordercach. Wszystkie dzieci Ericssonów zajęły się pisaniem: Gunnar został posłem i twórcą politycznych satyr, Astrid autorką książek, Stina tłumaczką, Ingegerd zaś dziennikarką.

Przyjrzyjmy się lekturom cenionej artystki. Nastoletnia Astrid czyta Anię z Zielonego Wzgórza, wyobrażając sobie, że gnojówka za oborą zmienia się w Jezioro Lśniących Wód. Wiele lat później, kiedy doskwiera jej samotność, sięga po Głód. Płacze też nad dziełem Remarque'a i wypożycza wraz z córką Dzieci kapitana Granta.

Astrid z Bullerbyn

Astrid, zawsze radosna i pomysłowa (najlepsi pisarze – zdaniem Strömstedt – charakteryzują się dziecięcą wrażliwością), umiejscawia fantastyczne przygody w rzeczywistym krajobrazie dzieciństwa (np. miasteczko, w którym stoi Willa Śmiesznotka, przypomina Vimmerby). Rodzeństwo z Bullerbyn naśladuje rodzeństwo z Näs: robi tunele w stogach siana, podrzuca kurze jaja do sowiego gniazda. Bullerbyn wydaje się rajem, gdzie trwa bezustanna zabawa i nawet kopanie kartofli sprawia przyjemność.

Uważni czytelnicy dostrzegą zalążki buntu wobec tradycyjnych ról płciowych lub zmarznięte dłonie służącej. Strömstedt podkreśla również wyidealizowany portret rodziców; Astrid, w przeciwieństwie do Lisy, rzadko przytula mamę (co nie znaczy, że jej nie kocha).

Astrid Lwie Serce

Gdyby tylko mogła, przygarnęłaby każdą sierotę. Astrid nie poprzestaje na słowach – wspiera biblioteki zagrożone likwidacją, sprzeciwia się maltretowaniu krów i budowie elektrowni atomowej. Poruszona sytuacją Afroamerykanów, piętnuje rasizm.

Wykorzystuje zdobyty autorytet, by doprowadzić do nowelizacji ustawy dotyczącej traktowania zwierząt domowych. Inspiruje innych artystów (Irina von Martens, dziewczynka dotknięta zespołem Downa, zaczyna tworzyć, przeczytawszy Ronję, córkę zbójnika).

Astrid Pończoszanka

Literacką siostrą Lisy jest silna i niezależna – na wzór smålandzkich kobiet, które mimo licznych obowiązków nigdy się nie skarżą – Pippi Pończoszanka. Łączy ona śmiałość z instynktem opiekuńczym. Nie chce dorosnąć, bo dorośli nie potrafią się bawić.

Pozostałe bohaterki (m.in. Madika, Ronja) bywają równie niepokorne. Chodzą po dachach i wymyślają niestworzone historie. Astrid, oczywiście, dorównuje im odwagą. Wierci się, obserwując dziecięce swawole; nieraz planuje własne psoty. Zaskakuje fryzurą, zuchwałością, błyskotliwą ripostą (Astrid o ministrze finansów: liczyć to on nie umie, ale dobrze opowiada bajki, dlatego powinniśmy się zamienić zawodami).

*

Co dominuje w biografistyce: fakty czy domysły? Strömstedt (zauważmy: również urodzona we Smålandii) nie (p)odpowiada. Spomiędzy rozdziałów poświęconych wielkiej artystce wyłania się sylwetka jej biografki.

Margareta Strömstedt, Astrid Lindgren. Opowieść o życiu i twórczości, s. 336, Marginesy, Warszawa 2015