Tajemnice na wagę złota

Londyn, 1792. Znaleziono zwłoki Pierre'a Renarda, złotnika. Wiadomość o jego śmierci obiega miasto. Nocami trzeba zachować szczególną ostrożność, mówią sąsiedzi – i myślą: dobrze mu tak. Pierre był draniem. Przystojnym, owszem, ale bezwstydnym. Wykorzystywał innych, dążąc do statusu szlachcica. Oszukiwał. Klientom schlebiał, nieprzyjaciół oczerniał. Nic dziwnego, że skończył z poderżniętym gardłem. Dostał to, na co zasłużył.
  

Zamordowany przez nieznanych sprawców, tak brzmi werdykt. Nie ma dochodzenia, nie ma śledczego. Podejrzanych natomiast nie brakuje; autorka przedstawia różne osoby związane ze zmarłym (m.in. wdowę, szwagierkę, zatroskanych podwykonawców, kochankę i bogatych klientów). Jedni badają okoliczności zabójstwa, drudzy zadowalają się przypuszczeniami (rabunek? zemsta?).

Domysły, kłamstwa i niecichnące plotki zastępują fakty. Bohaterowie podsłuchują, a potem, kierowani uprzedzeniami, oskarżają. Mary Renard lunatykuje? Morderczyni. Nierozgarnięty Hemmings uwielbia wdowę? Morderca. Niewyjaśnione odgłosy w sklepie? Nad zakładem ciąży klątwa.

Tobin oddaje głos tym, których często się ucisza: służącym, rzemieślnikom, schorowanym stróżom nocnym. Pokojowe skrywają własne myśli i obmawiają pracodawców, kradną i upodobniają się do swoich pań. Joanna Dunning zazdrości bogatym damom, marudnym oraz nieświadomym szczęścia, jakie je spotyka. Edward Digby gardzi właścicielami okazałych domostw. Latami podsyca zgorzknienie, zagłuszając wyrzuty sumienia instynktem samozachowawczym.

Sąsiedzi się zastanawiają, czy pani Renard ponownie wyjdzie za mąż (za starego Haveringa, oczywiście) i czy zna się na handlu (pewnie nie). Tymczasem Mary, wyczerpana małżeńskimi kłótniami, rozpamiętuje przeszłość. Wszędzie dostrzega przedmioty wybrane przez Pierre'a; sama również stanowi klejnot oprawiony według jego standardów.

Złotnicy obrabiają srebro, żony złotników wyrabiają ciasto. Kobiety się wspierają: służąca pociesza łkającą panią, siostra opiekuje się siostrą. Przedsiębiorcza Mallory samotnie wychowuje dzieci. Piękna Harriet Chichester, choć skarży się tonem nadąsanego dziecka, wie, że – będąc najstarszą córką – musi pomóc rodzeństwu.

Kolejne rozdziały rozpoczynają się pamiętnikiem Renarda, dzięki czemu poznajemy wydarzenia poprzedzające zabójstwo. Zarozumiały Pierre pisze dla przyszłych pokoleń (chce założyć dynastię złotników). Opowiada, jak z ubogiego rzemieślnika stał się właścicielem zakładu przy Bond Street. Romansuje. Urabia ludzi, nie obrabia srebra.

Mowa jest srebrem, a milczenie złotem? Grisa, egzaltowany subiekt, doktor Taylor, Nicholas Chichester, mąż Harriet, grawer Exham, Benjamin, piętnastoletni czeladnik, Alban Steele, który przyjechał do kuzyna po jedenastu latach nieobecności, i Jesse Chamac – każdy coś ukrywa. Tajemnice wydarte przemocą lub podstępem dzielą przyjaciół, ale dobrowolnie wyjawione jednoczą nawet pozornych wrogów.

Akcja rozgrywa się w osiemnastowiecznym Londynie, gdzie młodzi szukają szczęścia, starzy zaś rozmyślają, kiedy przegapili swoją szansę. Na ulicach lepiej nie okazywać słabości. To nie miejsce dla osób praworządnych; tutaj oszust o uczciwej twarzy nigdy nie zostanie zdemaskowany.

Rzemiosło bohaterów skutkuje odpowiednimi porównaniami i metaforami. Przemiany wewnętrzne przypominają obróbkę srebra (przykładowo, Pierre próbuje przetopić Mary w uległą żonę). Szlachcice strzegą sekretów niczym złota, mężczyźni nazywają kobiece oczy szafirami.

Pełnia (szczęścia?), zwiastująca niezwykłe zdarzenia, występuje w pierwszych i ostatnich scenach. Sprzyja morderstwom, romantycznym schadzkom, kłótniom. Poeta ogląda księżyc i widzi źródło natchnienia. Złotnik ogląda księżyc i widzi srebro – gładką taflę czekającą, aż ją ukształtuje.

Sophia Tobin, Żona złotnika, s. 432, PWN, Warszawa 2014