Poetki i koty umierają dziewięć razy

Postanowiłam, że bohaterką mojej powieści będę ja sama – zapisuje Sylvia ręką Esther – trochę, rzecz jasna, zakamuflowana. Bohaterka miała się nazywać Elaine. Sylvia, Esther, Elaine. Wszystkie te imiona składają się z sześciu liter. 

Rosenbergowie umierają 

W 1953 roku, kiedy odbywa się egzekucja amerykańskiego małżeństwa oskarżonego o przekazywanie informacji Związkowi Radzieckiemu, dwudziestojednoletnia Sylvia podejmuje pierwszą udokumentowaną próbę samobójczą. Dziesięć lat później wychodzi Szklany klosz, którego przygnębiającą atmosferę tworzy m.in. sprawa Rosenbergów. Przerażona i zafascynowana zarazem, Esther – niczym Sylvia?; łączy je przecież szczególna wrażliwość emocjonalna – mimowolnie utożsamia się ze skazanymi.

Stypendystka umiera

Jotka, redaktorka czasopisma, zarzuca podopiecznej bezczynność. Słowa te przygnębiają Esther, zdolną, lecz zakompleksioną uczennicę. Przygnębiłyby i Sylvię, artystkę-perfekcjonistkę. Obdarzona chwiejnym poczuciem własnej wartości, poetka traktuje odrzucenie każdego wiersza jako osobistą porażkę.

Przyjaciółka umiera

Stypendystka stypendystce wilczycą. Doreen nadaje dziewczynom uwłaczające przezwiska (np. dojarka), Esther natomiast zostawia pijaną przyjaciółkę na korytarzu. Adoratorzy? Tak, co sobotę inny. Konstanty, Sokrates, Attyla... Bohaterka kolekcjonuje mężczyzn o niespotykanych imionach (Sylvia zadowala się Richardem i Peterem).

Córka umiera

Pani Greenwood namawia Esther do wizyty u doktora Gordona, ale wzdycha nad wydanymi pieniędzmi (doktor bierze dwadzieścia pięć dolarów za godzinę). Nie rozumie choroby córki. Częściej szkodzi, niż pomaga: ignoruje strach wywołany pierwszą dawką elektrowstrząsów, bagatelizuje skargi dotyczące bezsenności. Sylvię i Aurelię Plath również rozdziela mur – poetka wcześnie opuszcza dom rodzinny w poszukiwaniu niezależności.

Żona umiera

Zamążpójście oznacza poświęcenie własnej kariery. Pani Willard, choć dawniej była nauczycielką, całymi dniami gotuje, zmywa lub sprząta. A więc przetwory mleczne zamiast wytworów wyobraźni? Esther, świadomej hipokryzji obyczajowej, marzy się miłość bez ślubu. Jej postawa stanowi wyraz niezgody na patriarchalny porządek społeczny. Małżeństwo Sylvii i Teda, zawarte 16 czerwca 1956 roku, wydaje się ucieleśnieniem lęków bohaterki: ponieważ Ted (poeta) nie ma stałego zatrudnienia, Sylvia odkłada pióro i szuka pracy.

Kobieta umiera

Organizatorzy fotografują każdą stypendystkę z przedmiotem symbolizującym jej przyszły zawód. Betsy wybiera kukurydzę, bo chce zostać żoną farmera. Czego pragnie Esther? Możliwości są ograniczone. Albo obejmie posadę właściwą dla kobiet (stenotypistka, nauczycielka), albo założy rodzinę i poświęci się wychowywaniu dzieci. Jeśli zajmie się poezją, to hobbystycznie. Jeśli prozą, to opublikuje romanse (wzorem bogatej Filomeny Guinei).

Artystka umiera

Elaine czeka, aż coś się wydarzy. Esther czeka, aż pojawią się pomysły. Zapisawszy kilka zdań, napotyka problemy. Siedzi przez godzinę i nie dodaje ani jednego słowa. (Podobna niemoc twórcza doskwiera Sylvii). Obawia się wtórności. Zniechęcona niepowodzeniami, postanawia kontynuować powieść dopiero po dalekiej podróży.

Pacjentka umiera 

Esther, przytłoczona nowojorską codziennością, przypomina osobę znajdującą się w oku cyklonu. Stając przed lustrem, widzi zobojętniałą, pomarszczoną twarz. Zaniedbuje obowiązki, unika towarzystwa (nawet zakazane plany Doreen jej nie interesują). Są to – obok bezsenności, obniżonej samooceny, zmęczenia i nawracających myśli samobójczych – objawy poważnej choroby wyniszczającej narratorkę i autorkę.

Samobójczyni umiera

Skoczyć z siódmego piętra? Wziąć matczyny szlafrok i się powiesić? Śladami starożytnych filozofów otworzyć sobie żyły podczas kąpieli? Utopić się jak Virginia Woolf? Esther rozmyśla i żyje (życiem niesprawdzonym), Sylvia umiera (śmiercią wypróbowaną).

Sylvia Plath, Szklany klosz, s. 341, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010

***

Z uwagi na czas podsumowań i zbliżający się Nowy Rok chciałabym podziękować wszystkim czytelni(cz)kom. Super, że jesteście! :) Niekończących się opowieści, przyjacielskich smoków, niebieskiej kredki, bałwana, który ożyje i zapuka do drzwi – tego wam życzę!