Biblioto, bibliotamto

Na początku jest słowo. Ktoś (żartowniś? zazdrośnik?) przysyła Hildegunstowi Rzeźbiarzowi Mitów, popularnemu pisarzowi camońskiemu, parodię jego najnowszych utworów. Uściślijmy: bezlitosną parodię. Gdyby nie ten list, Hildegunst nadal zajadałby się rogalikami i całymi dniami przeglądał korespondencję. Nie wiedziałby, że Król Cieni – jak informuje postscriptum – podniósł się z popiołów. A skoro Król Cieni wrócił, to i nasz bohater, upokorzony, lecz zaintrygowany, powraca do literackiej stolicy.

Księgogród, dwieście lat później. Dawniej miejscowość antykwaryczna, dziś metropolia o dwóch twarzach: jednej dla turystów, drugiej dla obsesjo- i pasjonatów. Tutejsze gnomy oprowadzają zwiedzających, podczas gdy artyści przebrani za łowców książek straszą dzieci (prawdziwi łowcy, nazywani librinautami, przestrzegają kodeksu honorowego). Przyjezdnym oferuje się repliki żywych ksiąg albo powieści-kiełbasy (dostępne również w plasterkach).

Budynki się rozrastają, nieksięgarnie zastępują tradycyjne sklepy – Księgogród ulega nieustannym przeobrażeniom. Wieczorem przypomina cmentarzysko, rankiem natomiast zatokę, gdzie zamiast ryb łowi się manuskrypty i nasłuchuje syreniego śpiewu (syrenami są historie, którym brakuje widowni).

Kto wejdzie głębiej, odkryje Lalkogród, czyli miasto wewnątrz miasta. Mieszkają tam pantomimiści, suflerzy, inspicjenci. Liczne plakaty przyciągają podróżnych; nawet największa maruda roztrwoni fortunę, poznając nowe sztuki teatralne. Repertuar obejmuje m.in. tańce meduz, obserwację teleskopową (oszustwo zdaniem Hildegunsta) lub mikroskopową. Skąd takie zacięcie dramatyczne u księgogrodzian? Książki i lalki, zauważa Moers, zbytnio się nie różnią. Śpią, dopóki nie obudzi ich dłoń czytelnika/lalkarza.

Bohater krąży po labiryncie: kulturowym, miejskim, duchowym. Szuka natchnienia. Przełom następuje, kiedy spotyka swojego sobowtóra. Hildegunst, zainspirowany Hildegunstem-kukiełką, i Hildegunst-kukiełka, zainspirowany Hildegunstem, niespodziewanie o(d)żywają. Twórca staje się odbiorcą. Spektakl nie tyle przywołuje (odtwarzane przez animatorów) wspomnienia, ile wyznacza kierunek dalszych poczynań.

Ślepa uliczka: sława. Niekończące się pochwały, choć cieszą, pozbawiają samokrytycyzmu. Oklaski, fankluby, marmurowe pomniki, omdlenia – kogo by nie zwiodły? Hildegunst codziennie udziela wywiadów i błogosławieństw. Coraz więcej pisze, coraz mniej redaguje (tak czy siak, każdą publikację ogłasza się bestsellerem). Dopiero autoironia przywraca mu rozsądek.

Mieszkańcy, będąc ludźmi wszechstronnymi i synestetykami, łączą rozmaite tworzywa, gatunki, style. Malują dźwiękiem, rzeźbią barwą. Księgogrodzkie kompozycje, powstałe dzięki organom aromatycznym, pachną. Lęk c-dur wydziela subtelną woń żywicy, wątpliwości b-moll zaś tchną wilgocią.

Wspólnota sztuk, wspólnota artystów. Teatr (niczym ul) nic nie zdziała bez dyrektora (pszczelej królowej), dyrektor jednak potrzebuje pracowników (dworu). Samotny poeta zginie, chór przetrwa. Podzieliwszy się wersami, żebracy zapamiętują balladę autorstwa Owidiosa Szlifierza Wersów, również żebraka. Potem ją recytują i – ku zadowoleniu bibliokleptów – wydają.

No właśnie, strzeżcie się bibliokleptów! Opróżnią wam regały, nim się obejrzycie. Bibliocjanci, niestety, zajmują się ochroną przeciwpożarową, nie łapaniem złodziei. Oczywiście, lepszy biblioklept niż biblioklasta, ten to powydzierałby kartki, oblał i podeptał najcenniejsze egzemplarze. Bibliocjanci, biblioklaści, bibliotekci, bibliomantki. Moers niestrudzenie wymyśla bibliologizmy.

Czytelnik odgrywa ważną rolę. Jeśli się spieszy, omija dygresje. Rozwiązuje zagadki: anagramy (np. Zank Frakfa, Beula Smeckett, Herles Olmshock), zawoalowane aluzje literackie, biograficzne czy historyczne. (D)opowiada, antycypuje. Zmieniwszy się w twórcę, nadaje bohaterom twarze.

Człowiek rodzi się książką. Dorastając, zapełnia kolejne rozdziały. Kibicer tak się upodobnił do starych woluminów (czoło pokryte bruzdami, pożółkła skóra, łysina), że sam mógłby uchodzić za jeden z nich. Miasto stanowi makroksięgę. Mury imitują obwolutę, główne wątki rozłożono wzdłuż bulwaru. Idzie się nim, aż spacer (lektura) dobiegnie końca.

A na końcu jest początek nowej historii.

Walter Moers, Labirynt Śniących Książek, s. 376, Dolnośląskie, Wrocław 2014