książki, książki, książki

Słodkie ciastka w kształcie książek i wyrwane strony w charakterze serwetek. Uliczni kuglarze żonglujący opasłymi tomami. Wycieczki śladami twórców. Sklep mający w ofercie jedynie rękopisy leworęcznych poetów. Wszystko to znajdziecie w Mieście Śniących Książek.

Autorem powieści (i narratorem, za pomocą którego poznajemy całą historię) jest Hildegunst Rzeźbiarz Mitów. Walter Moers natomiast przełożył tekst z języka camońskiego i dodał własne ilustracje. Takie mistyfikacje literackie nie są rzadkie i występują w wielu odmianach. Przykładowo, Borges w Analizie twórczości Herberta Quaina omawia nieistniejące dzieła fikcyjnego autora.

Nie jest to książka dla ludzi o słabych nerwach. Jeśli do nich należycie, natychmiast przerwijcie lekturę i udajcie się z powrotem do biblioteki. Wszystkiego dobrego, baby! Tego rodzaju ostrzeżenia stanowią popularny (czy skuteczny?) chwyt marketingowy. Lemony Snicket (Daniel Handler) odstrasza czytelników w następujący sposób: poczytajcie sobie lepiej coś innego. Ta książka nie tylko nie kończy się szczęśliwie, ale nawet szczęśliwie się nie zaczyna, a w środku też nie układa się za wesoło.

Umierając, Dancelot Tokarz Sylab zdradza swojemu wychowankowi, że jest w posiadaniu najwspanialszego tekstu w całej camońskiej literaturze. Kiedy Hildegunst odnajduje ów tekst, natychmiast przekonuje się, że to prawda: każde słowo z rękopisu znajduje się na właściwym miejscu. Przezwyciężywszy depresję twórczą - przecież on sam nigdy nie napisałby czegoś tak perfekcyjnego! - wyrusza w ślad za tajemniczym autorem do Księgogrodu.

Wystarczy przetrzymać początkowe napady kichania, aby móc cieszyć się atrakcjami miasta. A jest ich niemało! Ponad pięć tysięcy antykwariatów i ponad tysiąc półlegalnych księgarenek. Ściany domów pomalowane w figury bohaterów ze znanych powieści. Do zamówienia w restauracji: Sałatka Sylabiczna z makaronu w literki. Księgogród wydaje się być rajem dla miłośników literatury. Ten, kto dotrze na Cmentarz Zapomnianych Poetów, zmieni jednak zdanie na jego temat. Nędzarze wykopują tam doły, w których siedzą i tworzą poezję na zawołanie turystów, dostając w zamian trochę drobniaków. Zniechęcającą może się również okazać wizyta na Jadowitej Uliczce, gdzie mieszkają krytycy do wynajęcia. 

Pod miastem rozciąga się labirynt pełen książek. Jedynie najwięksi śmiałkowie, tacy jak Kolofonus Deszczblask, sławny łowca książek, mają odwagę wejść do katakumb. Bibliotekę w kształcie labiryntu opisywał wcześniej Umberto Eco w Imieniu róży (zainspirowany nieskończoną jak wszechświat biblioteką Borgesa).

Wkrótce na scenę wkracza oczytany antagonista o złych zamiarach (kultura i degeneracja, jak pisze Moers, nie wykluczają się nawzajem). Pragnie zlikwidować wszelką sztukę, marzy mu się świat, w którym będzie istniała jedynie rzeczywistość. Jego metody przerażają - za pomocą muzyki chce zmieniać słuchaczy w niewolników. Jak wyglądałaby Camonia po wprowadzonych przez niego zmianach? Odpowiedzi można szukać chociażby u Huxleya.

Bohaterowie powieści nie są ludźmi. Czytelnik poznaje istoty zwierzokształtne (jedni przypominają psy, inni - smoki) i całe mnóstwo dziwacznych stworów (przeraźnice). Niektóre - jak homunkulus, niezwykle inteligentny człowieczek stworzony przez alchemików - mają swój początek w literaturze średniowiecznej. Skoro o stwarzaniu mowa, w Mieście Śniących Książek pojawiają się sugestywne opisy tego procesu. W jednym z nich buchemicy powołują do życia (przy pomocy własnej krwi, dodajmy) gigantyczną kreaturę z papieru, aby chroniła miasto przed wrogami. Monstrum, nazwane Czarnym Człowiekiem, obraca się przeciwko swoim twórcom. Czyżby daleki krewny Frankensteina?

Uważny czytelnik dostrzeże też motywy wampiryczne. Uliczni handlarze sprzedający zainteresowanym krew prawdziwych pisarzy. Król Cieni, który unika światła słonecznego, bo w jego promieniach zaczyna płonąć. Przemienianie czernidła drukarskiego w krew i krwi w czernidło drukarskie. 

O Królu Cieni mówi się, że bronią z papieru zabija łowców książek w katakumbach. Czy książki naprawdę niosą ze sobą niebezpieczeństwo? Któregoś dnia Hildegunst - niczym król Junan (z Opowieści o rybaku i dżinnie) pragnący śmierci mędrca Rujana - przekonuje się o trujących właściwościach niektórych stronic. 

Miasto Śniących Książek to dzieło synkretyczne. Fragmenty utworu Dancelota O rozkoszach ogrodu w komiczny sposób naśladują dyskurs naukowy. W rozmyślania Hildegunsta zaś wpleciono dialogi przedstawione w formie dramatu i żartobliwe rymowanki. 

Powieść została opatrzona intrygującymi, szczegółowymi ilustracjami. Ponadto, Moers - podobnie jak Pratchett - często umieszcza przypisy objaśniające camońską geografię, historię i kulturę. Zawiera w nich odniesienia do nieistniejących książek (czasem odsyła też do reszty cyklu), potęgując tym samym spójną wizję świata przedstawionego.

Walter Moers, Miasto Śniących Książek, s. 456, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2006