Wczoraj królowa, dziś nie wiem kto

Oj, nie lubił Kraszewski Augusta II Mocnego. Sportretował go jako kochliwego, nieudolnego w sprawach państwowych, nadużywającego swojej władzy i pozbawionego skrupułów w życiu prywatnym władcę. Wydawałoby się: nic niezwykłego, nie pierwszy to król tego rodzaju, nie ostatni. Jednakże, demonizacja monarchy rzuca się w oczy ze względu na przeciwstawną kreację Anny Konstancji (tytułowej hrabiny; właśnie August pomógł jej uzyskać ów tytuł).

Anna jest dumna, zawsze wierna, temperamentna, a także - co autor wielokrotnie podkreśla - niezwykle piękna. W sytuacji wyjściowej dla całej historii: niewinna, trzymana przez męża (Hoym) w zamknięciu, nie ma pojęcia o sieci intryg panujących na dworze królewskim. Duma nie pozwala jej zostać kochanką króla, wymaga od niego małżeńskiej przysięgi wierności. Otrzymawszy przyrzeczenie złożenia takowej w chwili śmierci obecnej małżonki Augusta (o, naiwności kobieca!), rozpoczyna swój wieloletni związek z monarchą. Wkrótce osoby należące do dworu zaczynają knuć przeciw niej. Wpierw wszystkie próby zaszkodzenia królewskiej metresie spełzają na niczym - bo Anna nie spiskuje z nikim, nie daje się wciągnąć w żaden romans, a jej uroda nie słabnie z wiekiem. Część już wie, część natomiast domyśla się, jak ta historia się potoczyła. Nie przytoczę tu szczegółów, coby zachęcić niektórych do lektury.

Cosel wzbudzała we mnie silne emocje w trakcie lektury. Najpierw zarzeka się, że nawet nie spojrzy na króla, po paru dniach z kolei myśli tylko o tym, jak zostać jego żoną. Nie dostrzegając w niej żadnych oznak miłosnego zaślepienia, miałam nadzieję, że okaże się zręczną intrygantką. Niestety, im więcej kartek przerzucałam, tym większą dostrzegałam w niej obsesję. Większość rozmów Anny z Augustem dotyczyła jego zdrad, prawdziwych i domniemanych. Najczęstszym (i nie bez rozżalenia zauważonym) argumentem w sporach okazały się strumienie łez płynące po urodziwej twarzy hrabiny. Cosel Kraszewskiego jawi mi się jako elegancka maszyna zaprogramowana na osiągnięcie celu: małżeństwa z królem. Ja wszystko zrozumiem, i godność zrozumiem, i dumę, ale w sytuacji, kiedy związek jest definitywnie skończony, kiedy padają groźby odebrania jej życia, kiedy nie ma już nawet kontaktu z własnymi dziećmi (miała ich troje), nie można wciąż myśleć o dokumencie z przyrzeczeniem małżeństwa danym od króla, li i jedynie. 

Inna rzecz, że Anna nie jest jedyną maszyną w tej książce. Na drugim planie pojawia się niejaki Zaklika - postać, której losy śledziłam z zainteresowaniem, dopóki nie okazała się być zaprogramowaną na wieczną i platoniczną (tak, tak, niestety) miłość do hrabiny. Mogłabym uznać go za bohatera romantycznego, werterycznego nawet, gdyby tylko posiadał jakiekolwiek cechy osobowościowe (poza wspomnianą miłością).

Zdaję sobie, rzecz jasna, sprawę, że w rzeczywistości romans tej pary wyglądał inaczej. Wydarzenia, daty się zgadzają, charakter postaci jednak opiera się na interpretacji tychże przez autora. Dodatkowo, należy mieć na względzie ówczesne poglądy oraz wiedzę historyków, z których Kraszewski czerpał wiadomości. Stąd też mamy dwie Cosel: Cosel historyczną i Cosel Kraszewskiego. Wszystkie moje wypowiedzi oraz przemyślenia dotyczą tej drugiej.